Jaskra pod samorządową kontrolą

Zaangażowanie władz samorządowych we wczesną diagnostykę jaskry to jedyna szansa na zmniejszenie liczby niewidomych w naszym kraju - apelują eksperci. Aby ułatwić jednostkom samorządów terytorialnych przygotowanie efektywnego programu diagnostyki jaskry Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich opracowało przykładowy schemat programu oraz oddało do dyspozycji władz samorządowych ulotkę edukacyjną na temat choroby. Wszystkie materiały można bezpłatnie pobrać na stronie - www.szmp.pl.

Jaskra jest drugą po zaćmie najczęstszą przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych, jednak zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia dużo groźniejszą, ponieważ utrata wzroku jest nieodwracalna[1]. W Polsce problem jaskry może dotyczyć nawet 800 tys. osób. Szacuje się, że tylko połowa z nich została zdiagnozowana. Powodem jest niska świadomość społeczna oraz bezobjawowy przebieg choroby - w 90% przypadków jaskra przebiega bezobjawowo^[2]. Osoby nieświadome swojego schorzenia dowiadują się o nim przypadkowo podczas rutynowej wizyty u lekarza lub w momencie pojawienia się widocznych i nieodwracalnych ubytków nerwu wzrokowego.

W Polsce aż 70% przypadków jaskry wykrywana jest w jej zaawansowanym stadium kiedy na uratowanie wzroku jest już za późno. Wierzymy, że zaangażowanie samorządów w realizację programów wczesnego rozpoznania jaskry i działania edukacyjne zmierzające do wzrostu świadomości Polaków w tym zakresie mogą tę sytuację zmienić a tym samym uratować wzrok wielu osobom - podkreśla dr Iwona Iwanicka, Prezes Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich, p.o. Z-cy Dyrektora Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi.

Na jaskrę może zachorować każdy, bez względu na wiek. Należy jednak pamiętać, że są osoby szczególnie narażone. Do czynników ryzyka zachorowania na jaskrę należą m.in. podwyższony poziom ciśnienia wewnątrzgałkowego w oku, krótkowzroczność, zaburzenia gospodarki tłuszczowej, czy rodzinne występowanie jaskry (I stopień pokrewieństwa - rodzice, rodzeństwo).

To właśnie dziedziczność jest najistotniejszym czynnikiem, gdyż zwiększa 8-krotnie ryzyko zachorowania^[3] - zaznacza prof. dr hab. Marta Misiuk-Hojło, Przewodnicząca Sekcji Jaskry Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. Osoby, których krewni chorują na jaskrę powinny regularnie wykonywać badania okulistyczne w tym kierunku, ponieważ jedynie odpowiednio wczesne wykrycie choroby
i wdrożenie specjalistycznego leczenia pozwoli im na zachowanie wzroku do końca życia - dodaje prof. dr hab. Marta Misiuk-Hojło.

Badania diagnostyczne w kierunku jaskry tj. pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, analiza budowy dna oka, nerwu wzrokowego oraz pola widzenia należą do koszyka świadczeń gwarantowanych. Każdy okulista może wykonać takie badania jednak w wyniku decyzji Ministerstwa Zdrowia od stycznia br., aby umówić się na wizytę do okulisty, należy wcześniej uzyskać skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Wydłuża to znacznie czas oczekiwania na konsultację ze specjalistą i opóźnia postawienie diagnozy, co w przypadku jaskry ma kluczowe znaczenie.

Decyzja Ministerstwa oznacza przełożenie odpowiedzialności za rozpoznanie jaskry na lekarza niewykwalifikowanego w diagnostyce chorób oczu oraz jest kolejną barierią wykrywalności, która
w niedalekiej przyszłości może spowodować znaczny wzrost liczby pacjentów z nieodwracalnym uszkodzeniem wzroku - ostrzega prof. Marta Misiuk-Hojło.

Diagnoza zaawansowanej jaskry i perspektywa trwałej utraty wzroku to nie tylko tragedia osobista, ale również problem społeczny. Oznacza wyłączenie z życia publicznego, zawodowego, niezdolność do wykonywania ról społecznych. Degradacja wzroku związana z jaskrą uniemożliwia normalne funkcjonowanie, może prowadzić do depresji, poczucia odosobnienia, wymusza na bliskich całodobową opiekę i nieustającą kontrolę. Chorzy są zmuszeni do korzystania ze wsparcia państwa, co powoduje ekonomiczne obciążenie dla gospodarki kraju.

Jaskra często oznacza rezygnację z pracy zawodowej oraz uniemożliwia wejście na rynek pracy. Skutkiem tego zjawiska są dotkliwe koszty społeczne w postaci ubóstwa rodzin i ich wykluczenia. Na koszty te składa się nie tylko wysokość wypłacanych zasiłków z pomocy społecznej. Chorzy potrzebują również opieki medycznej, specjalistycznych leków i wsparcia psychologicznego. Także pomocy i opieki w codziennym funkcjonowaniu, zarówno dla pacjentów jak i ich bliskich. Przytoczone powyżej fakty obrazują jak ogromne koszty ponosi społeczeństwo, przede wszystkim na poziomie lokalnym - podkreśla Prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych Anna Woźniak-Szymańska.

Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia aż 85 proc. przypadków uszkodzenia nerwu wzrokowego spowodowanego jaskrą można uniknąć poprzez wdrożenie kompleksowych programów diagnostycznych.

Chcąc ułatwić samorządom opracowanie takiego programu zdrowotnego organizatorzy kampanii "Jaskra nie boli - kradnie wzrok" wraz z partnerem Stowarzyszeniem Zdrowych Miast Polskich

przygotowali przykładowy program badań przesiewowych w kierunku wczesnego rozpoznania jaskry występującej rodzinnie, który wraz z ulotką edukacyjną dostępny jest na stronie www.szmp.pl

O kampanii

Kampania edukacyjna "Jaskra nie boli - kradnie wzrok" została zainicjowana przez Stowarzyszenie Chorych na Jaskrę w celu zmotywowania Polaków do wykonywania badań diagnostycznych. Partnerem akcji jest Polskie Towarzystwo Okulistyczne, Sekcja Jaskry Polskiego Towarzystwa Okulistyczne, Polski Związek Niewidomych oraz Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich. W ramach kampanii prowadzone są działania edukacyjne na temat choroby. Kampania rozpoczęła się wraz ze Światowym Tygodniem Jaskry przypadającym w 2015 roku na 8-14 marca.

[1] WHO, Glaucoma is second leading cause of blindness globally, http://www.who.int/bulletin/volumes82/11/feature 1104/en/index1.html.

[2] GUS, 2007. Stan zdrowia ludności Polski w przekroju terytorialnym w 2004 r.

[3] Glaucoma Australia (www.glaucoma.org.au).